Primary market, hay còn gọi là thị trường sơ cấp, là mảnh ghép quan trọng trong thị trường tài chính. Nơi đây đóng vai trò như là cầu nối giữa các doanh nghiệp cần huy động vốn và các nhà đầu tư tiềm năng. Trong bài viết này, Vietnix sẽ cùng bạn giải mã primary market là gì cũng như những điểm khác biệt giữa primary market và secondary market.
Primary market là gì?
Primary market hay thị trường chứng khoán sơ cấp, thị trường phát hành hoặc thị trường cấp một, là nơi diễn ra giao dịch mua bán các loại cổ phiếu mới được phát hành lần đầu tiên. Tại đây, các công ty, tổ chức có nhu cầu huy động vốn sẽ chào bán cổ phiếu, trái phiếu hoặc các loại chứng khoán khác cho các nhà đầu tư.
Số tiền thu được từ việc bán chứng khoán sẽ trở thành nguồn lực để doanh nghiệp thực hiện các kế hoạch phát triển kinh doanh, mở rộng hoạt động, hay đơn giản là đáp ứng nhu cầu vốn cho các dự án mới.
Ví dụ: Công ty A cần vốn để mở rộng nhà máy. Họ quyết định phát hành 20% cổ phần, tương đương 2 triệu cổ phiếu ra thị trường dưới dạng chứng khoán mới phát hành. Nhà đầu tư B có nhu cầu mua cổ phiếu sẽ tiến hành giao dịch cùng công ty A trên primary market.
Chủ thể tham gia primary market
Hai chủ thể chính tham gia vào thị trường này bao gồm:
- Nhà phát hành chứng khoán (chủ thể phát hành): Bao gồm các doanh nghiệp, tổ chức, chính phủ, quỹ đầu tư có nhu cầu huy động vốn bằng cách bán chứng khoán.
- Nhà đầu tư: Là những cá nhân hoặc tổ chức, doanh nghiệp khác muốn mua chứng khoán nhằm mục đích đầu tư và kiếm lợi nhuận.
Đặc điểm của thị trường chứng khoán sơ cấp
Những đặc điểm chính về primary market mà bạn cần nắm rõ trước khi tham gia vào thị trường này là:
- Hoạt động không liên tục: Thị trường sơ cấp chỉ hoạt động khi có doanh nghiệp phát hành chứng khoán mới. Sau khi hoàn thành đợt chào bán, thị trường sẽ tạm lắng cho đến đợt phát hành tiếp theo.
- Các chủ thể tham gia: Thường bao gồm nhà phát hành chứng khoán (người bán), nhà đầu tư (người mua) và nhà bảo lãnh (trong trường hợp bảo lãnh phát hành).
- Khối lượng giao dịch: Khối lượng và nhịp độ giao dịch ở thị trường sơ cấp thường thấp hơn nhiều so với thị trường thứ cấp.
- Mục đích: Tiền thu được từ việc bán chứng khoán trên thị trường sơ cấp thuộc về nhà phát hành, giúp họ có thêm vốn để thực hiện các dự án, kế hoạch kinh doanh. Nhờ vậy, thị trường sơ cấp góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Các loại giao dịch trên primary market
Hai hình thức giao dịch chủ đạo trên primary market bao gồm: chào bán lần đầu ra công chúng (IPO – Initial Public Offering) và chào bán chứng khoán thứ cấp (SEO – Seasoned Equity Offering).
Chào bán lần đầu ra công chúng
Initial Public Offering là sự kiện quan trọng đánh dấu việc một công ty tư nhân chuyển đổi thành công ty đại chúng. Khi thực hiện IPO, công ty sẽ bán những cổ phiếu đầu tiên của mình cho các nhà đầu tư để huy động vốn.
Nguồn vốn khổng lồ (có thể lên tới hàng tỷ USD) huy động được từ IPO sẽ giúp công ty mở rộng hoạt động kinh doanh, phát triển sản phẩm mới, tăng cường năng lực cạnh tranh và nâng cao vị thế trên thị trường.
Chào bán chứng khoán thứ cấp
Seasoned Equity Offering là hình thức chào bán cổ phiếu của một công ty đã niêm yết trên sàn chứng khoán cho công chúng. Mục đích của SEO là huy động vốn bổ sung cho các hoạt động kinh doanh của công ty như mở rộng sản xuất, nghiên cứu và phát triển sản phẩm mới, thực hiện các thương vụ sáp nhập – mua lại, thanh toán nợ…
Vai trò của primary market là gì?
Primary market đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế và củng cố hệ thống tài chính của một quốc gia, thể hiện qua những khía cạnh sau:
Huy động vốn cho tổ chức
Thị trường sơ cấp đóng vai trò quan trọng trong việc huy động vốn cho các công ty và chính phủ. Đây là nơi để những tổ chức này phát hành chứng khoán mới nhằm thu hút nguồn vốn từ các nhà đầu tư. Số vốn huy động được có thể sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau như tài trợ cho dự án mới, mở rộng hoạt động kinh doanh hoặc trả nợ.
Tăng cường tính thanh khoản
Ngoài vai trò huy động vốn, thị trường sơ cấp còn đóng góp quan trọng vào việc tăng tính thanh khoản cho thị trường chứng khoán. Nhờ có thị trường sơ cấp, các nhà đầu tư có thể dễ dàng mua bán chứng khoán, tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý, điều chỉnh danh mục đầu tư một cách linh hoạt và hiệu quả hơn.
Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế
Việc huy động vốn hiệu quả qua primary market tạo cơ hội cho các doanh nghiệp nâng cao năng lực sản xuất, tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới, góp phần gia tăng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và tăng trưởng kinh tế chung.
Khuyến khích đổi mới
Thị trường sơ cấp cung cấp nguồn vốn dồi dào cho các công ty khởi nghiệp, các doanh nghiệp sáng tạo, giúp họ có điều kiện để nghiên cứu, phát triển sản phẩm mới, ứng dụng công nghệ tiên tiến, tạo ra các dịch vụ mới mẻ nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường. Quá trình này góp phần tạo ra các thị trường mới, thay đổi cách thức kinh doanh truyền thống và từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.
Giao dịch chứng khoán trên primary market ra sao?
Để giúp bạn hiểu rõ cách thức hoạt động của thị trường sơ cấp, ở phần này Vietnix sẽ mô tả trình tự các bước giao dịch chứng khoán đối với trường hợp công ty tiến hành chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO).
Bước 1: Công ty quyết định chào bán công khai
Doanh nghiệp cần cân nhắc các yếu tố như tình hình tài chính, đội ngũ quản lý, triển vọng tăng trưởng,… trước khi quyết định chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO).
Bước 2: Thuê ngân hàng đầu tư bảo lãnh cho đợt IPO
Sau khi quyết định IPO, công ty cần hợp tác với các ngân hàng đầu tư để họ bảo lãnh cho đợt chào bán. Các ngân hàng đầu tư đóng vai trò quan trọng trong việc huy động vốn, định giá IPO, tiếp thị cho các nhà đầu tư và bán cổ phiếu ra công chúng.
Bước 3: Ngân hàng đầu tư xác định giá của đợt IPO
Giá IPO được quyết định dựa trên nhiều yếu tố, bao gồm:
- Tình hình tài chính: Doanh thu, lợi nhuận, tỷ suất lợi nhuận, nợ và các chỉ số tài chính khác.
- Đội ngũ quản lý: Kinh nghiệm, năng lực và uy tín của ban lãnh đạo.
- Triển vọng tăng trưởng: Tiềm năng phát triển của công ty trong tương lai.
- Điều kiện thị trường: Tình hình chung của thị trường chứng khoán và các ngành liên quan.
Với chuyên môn của mình, các ngân hàng đầu tư sẽ đánh giá và xác định mức giá IPO hấp dẫn nhất cho cả công ty và nhà đầu tư.
Bước 4: Công ty bán chứng khoán ra thị trường
Sau khi xác định giá IPO, công ty sẽ tiến hành chào bán cổ phiếu cho nhà đầu tư (công chúng). Quá trình này thường được thực hiện thông qua đấu giá. Các nhà đầu tư sẽ đặt giá thầu và những người trả giá cao nhất sẽ giành quyền sở hữu cổ phiếu.
Bước 5: Cổ phiếu được niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán
Khi hoàn tất toàn bộ quá trình chào bán, cổ phiếu của công ty sẽ được niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán. Điều này cho phép các nhà đầu tư tiếp tục tự do mua bán cổ phiếu trên thị trường thứ cấp, góp phần gia tăng thanh khoản cho chứng khoán của công ty.
So sánh thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp
Thị trường thứ cấp (Secondary market) là gì?
Thị trường thứ cấp hay secondary market là nơi diễn ra hoạt động mua bán các loại chứng khoán đã được phát hành trên thị trường sơ cấp. Nói một cách đơn giản, đây là nơi các nhà đầu tư giao dịch cổ phiếu, trái phiếu, quỹ ETF,… với nhau sau khi công ty đã huy động vốn thành công. Nơi đây đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính thanh khoản cho cổ phiếu, tạo điều kiện cho nhà đầu tư giao dịch, mua đi bán lại tùy theo mục đích đầu tư của họ.
Ví dụ về thị trường thứ cấp:
Nhà đầu tư A mua 20% cổ phiếu do công ty B phát hành trên thị trường sơ cấp. Sau một thời gian, giá cổ phiếu B tăng mạnh. Nhà đầu tư A quyết định bán 20% cổ phiếu này cho nhà đầu tư C để kiếm lời. Giao dịch mua bán giữa nhà đầu tư A và C được thực hiện trên thị trường thứ cấp thông qua công ty chứng khoán. Giao dịch này không tạo thêm vốn cho công ty B mà nhà đầu tư A sẽ nhận tất cả lợi nhuận.
Mối quan hệ về thị trường sơ cấp và thứ cấp
Thị trường chứng khoán sơ cấp và thứ cấp là hai mảnh ghép có mối liên kết mật thiết, hỗ trợ và thúc đẩy lẫn nhau góp phần vào sự phát triển chung của thị trường chứng khoán:
- Thị trường sơ cấp đóng vai trò nền tảng cho toàn bộ hệ thống thị trường chứng khoán. Nơi đây tạo ra nguồn cung chứng khoán ban đầu, cung cấp “hàng hóa” cho thị trường thứ cấp hoạt động. Nếu không có thị trường sơ cấp, thị trường thứ cấp sẽ không thể tồn tại.
- Thị trường thứ cấp đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy sự phát triển của toàn bộ thị trường chứng khoán. Thị trường này tạo ra tính thanh khoản cho chứng khoán, tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư thực hiện giao dịch mua bán, chuyển nhượng… Khi đó, họ sẽ có xu hướng đầu tư nhiều hơn, thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán chung.
Sự tồn tại và phát triển của cả hai thị trường phụ thuộc lẫn nhau, tạo nên một mối quan hệ cộng sinh chặt chẽ. Điều này được thể hiện qua những điểm sau:
- Thị trường thứ cấp gia tăng sức hấp dẫn cho chứng khoán, giảm rủi ro cho nhà đầu tư khi họ có thể lựa chọn và thay đổi danh mục đầu tư dễ dàng, nhanh chóng. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể huy động vốn hiệu quả với chi phí thấp hơn.
- Thị trường thứ cấp đóng vai trò quan trọng trong việc định giá doanh nghiệp và chịu ảnh hưởng bởi giá trị công ty trên thị trường sơ cấp. Đây cũng là nơi cung cấp thông tin về chi phí vốn với mức độ rủi ro tương ứng, giúp nhà phát hành và nhà đầu tư đưa ra quyết định chính xác khi tham gia thị trường chứng khoán.
So sánh primary market và secondary market
Dưới đây là bảng so sánh ngắn gọn để giúp bạn phân biệt nhanh primary market và secondary market:
| Tiêu chí | Thị trường sơ cấp | Thị trường thứ cấp |
| Đối tượng giao dịch | Doanh nghiệp và nhà đầu tư. | Nhà đầu tư với nhau. |
| Loại chứng khoán | Chứng khoán mới phát hành. | Chứng khoán đã được phát hành. |
| Mục đích | Thu hút vốn cho doanh nghiệp. | Mua bán, đầu tư chứng khoán. |
| Giá chứng khoán | Do ngân hàng định giá dựa trên tình hình tài chính, đội ngũ quản lý, triển vọng tăng trưởng. | Do cung cầu thị trường quyết định. |
| Hình thức giao dịch | Doanh nghiệp tự chào bán ra công chúng hoặc qua nhà bảo lãnh. | Giao dịch qua sàn chứng khoán. |
Câu hỏi thường gặp
Tại sao primary market lại quan trọng?
Thị trường sơ cấp đóng vai trò vô cùng quan trọng trong nền kinh tế bởi những lý do sau:
– Cung cấp nguồn vốn cho doanh nghiệp triển khai hoạt động kinh doanh, đầu tư, mở rộng sản xuất, phát triển thị trường,…
– Tạo nguồn cung cho thị trường chứng khoán thứ cấp, giúp nhà đầu tư dễ dàng mua bán chứng khoán.
– Góp phần vào sự phát triển chung của thị trường tài chính, tạo ra môi trường đầu tư lành mạnh và minh bạch.
– Nguồn vốn từ thị trường sơ cấp góp phần thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp, tạo ra việc làm và tăng trưởng kinh tế.
Đối tượng nào tham gia vào thị trường chứng khoán sơ cấp?
Đối tượng chính tham gia vào thị trường chứng khoán sơ cấp bao gồm:
– Nhà phát hành: Doanh nghiệp muốn huy động vốn bằng cách phát hành chứng khoán.
– Nhà đầu tư: Cá nhân hoặc tổ chức mua chứng khoán mới phát hành.
– Nhà bảo lãnh (tùy trường hợp): Tổ chức trung gian đảm bảo việc phát hành chứng khoán thành công.
Lời kết
Như vậy, Vietnix đã giúp bạn làm rõ về khái niệm primary market là gì cũng như so sánh sự khác biệt giữa primary market và secondary market. Hy vọng những thông tin này sẽ giúp bạn đưa ra quyết định đầu tư chứng khoán sáng suốt. Đừng quên theo dõi những bài viết tiếp theo của Vietnix để cập nhật thêm những kiến thức hữu ích về lĩnh vực kiếm tiền, tài chính.
