Scam được xem là vấn nạn xã hội cần được lên án trong môi trường Internet lẫn đời sống hằng ngày. Vậy cụ thể scam là gì, có những loại hình nào và làm sao để phòng tránh? Hãy cùng Vietnix tìm hiểu chi tiết hơn về vấn đề này trong bài viết hôm nay.
Scam là gì?
Scam là thuật ngữ ám chỉ những hành vi hay thủ đoạn lừa đảo được thực hiện trên nhiều công cụ khác nhau. Chúng có thể xảy ra trên Internet hoặc các kênh khác thông qua laptop, điện thoại thông minh,… và hầu hết các công cụ hỗ trợ người dùng truy cập mạng khác.
Hành vi Scam được thực hiện dựa trên những mưu đồ bất chính có tính chất trục lợi, chiếm đoạt tài sản và xâm phạm đến thông tin cá nhân của người khác. Thông thường, các cá nhân lừa đảo rất tinh vi, áp dụng hàng loạt chiêu trò đánh vào tâm lý người khác.
Scammer là gì?
Thuật ngữ Scammer đại diện cho những cá nhân hay tổ chức đứng sau hành vi scam. Mạng lưới của họ có thể phân bố ở trong và ngoài nước. Tuy nhiên những tổ chức, cá nhân này đều có mục đích là lợi dụng mạng viễn thông và kết nối Internet toàn cầu để thực hiện hành vi lừa đảo trá hình của mình.
Lưu ý: Việc quá đắm mình vào thế giới công nghệ ảo hay sử dụng mạng viễn thông không đúng cách sẽ khiến bạn trở thành nạn nhân của Scammer. Vì vậy, bạn nên là người sử dụng internet một cách tỉnh táo và thông minh.
Các loại Scam phổ biến thường gặp
Scam tồn tại dưới nhiều hình thức đa dạng dựa trên 2 phương tiện thực hiện hành vi chính gồm: Trực tuyến (trên Internet) và trực tiếp (ngoài đời). Bài viết tập sẽ trung giới thiệu 11 loại Scam phổ biến qua mô hình trực tuyến bởi tính phổ biến của nó trong nhiều năm gần đây.
1. Scam qua email
Scam qua email xuất hiện dưới hình thức những email có nội dung như: “Ngân hàng xác thực danh tính”. Và nó diễn ra ngay cả khi bạn không hề thực hiện thao tác yêu cầu xác thực nào với ngân hàng.
Các Scammer lợi dụng những email có gắn tên ngân hàng uy tín như: abcdef@vcb.com, xyz@tpbank.com,… để thực hiện hành vi lừa đảo của mình. Nếu gặp trường hợp này, bạn hãy liên hệ ngay đến đường dây nóng của ngân hàng hoặc ví điện tử để báo cáo hành vi.
2. Hack tài khoản Facebook
Hình thức Scam này là một trong những trò lừa đảo thường xuyên gặp trên Facebook. Thực tế, các tài khoản Facebook cá nhân chính chủ sẽ trở thành công cụ cho các Scammer khi bị hack hoàn toàn hoặc xâm nhập trái phép.
Sau khi dùng thủ thuật để hack tài khoản Facebook của bạn, Scammer sẽ giả danh nhằm lợi dụng lòng tin để vay tiền, lừa đảo, sau đó gửi số tài khoản lạ và chiếm đoạt số tiền đó. Vì vậy, bạn nên cẩn thận hơn với những tài khoản Facebook có ý định vay tiền hay yêu cầu cung cấp thông tin liên quan khác.
3. Website lừa đảo
Thủ đoạn lừa đảo qua Website được xem là hình thức scam có mức độ tinh vi khá cao khiến người dùng internet quan ngại. Nó yêu cầu scammer phải tốn thời gian, chi phí và chất xám vào việc thiết kế website giả mạo giống tương đối với trang uy tín. Đối tượng lừa đảo sẽ tối ưu website lên top trên kết quả tìm kiếm, từ đó thu hút lượng truy cập khổng lồ phục vụ cho hành vi scam.
Khi đã chiếm được lòng tin của nạn nhân, họ cho phép bạn truy cập với tài khoản thật vào website giả. Lúc đó, bạn đã vô tình làm lộ toàn bộ dữ liệu cá nhân như ID, mật khẩu và cả thông tin cá nhân cho các scammer.
4. Scam qua bán hàng trực tuyến
Xu hướng mua sắm online đang thịnh hành ở Việt Nam chính là lý do làm nảy sinh hình thức Scam qua bán hàng online. Biểu hiện rõ ràng là người bán hàng đăng tải hình ảnh không đúng và không đảm bảo chất lượng so với sản phẩm thực tế. Để tránh trường hợp không hài lòng khi nhận hàng, bạn nên tham khảo các dữ kiện từ người đã mua trước khi quyết định đặt hàng.
5. Scam đấu giá
Đây là hình thức Scam sử dụng trang web đấu giá trực tuyến không có thực (ví dụ trang web eBay). Tại đây, Scammer bán mặt hàng không hề tồn tại với mục đích lừa đảo tiền đặt cọc. Hậu quả là bạn sẽ mất tiền và không nhận được bất kỳ một sản phẩm nào.
6. Scam quyên góp
Hình thức Scam này lợi dụng tình yêu thương và lòng trắc ẩn của người khác nhằm trục lợi cho bản thân. Một số lượng lớn các Scammer tạo dựng nên hoàn cảnh khó khăn, túng thiếu, bệnh tật và cần đến nguồn hỗ trợ tài chính để chăm lo cho người thân đang bị bệnh.
Hiện nay, xã hội vẫn có những trường hợp thực sự khó khăn và cần giúp đỡ. Tuy vậy, một thực trạng đáng báo động là nhiều đối tượng lợi dụng điều đó để kêu gọi quyên góp và hưởng lợi từ số tiền tình thương. Mọi người cần nâng cao cảnh giác với những đối tượng đó.
7. Scam 419
Hình thức Scam này có vẻ mới lạ và ít người biết đến. 419 là cái tên đại diện cho bộ luật hình sự tương ứng với vụ truy tố tại Nigeria, châu Phi. Vì vậy, khi nhắc đến Scam 419 giúp bạn hình dung ra được các Scammer có thể kiếm được một số tiền khổng lồ siêu dễ dàng.
Vụ lừa đảo 419 sử dụng email hoặc fax làm công cụ để thông báo cho người nhận (quan chức, góa phụ, doanh nhân,…) là họ đã trúng xổ số với tổng giải thưởng rất lớn, có thể từ hàng trăm nghìn đến hàng triệu đô la.
Các trò gian lận 419 thường thấy:
- Ban đầu, bạn phải đầu tư hoặc gửi một số tiền nhỏ làm vốn rồi nhận lại lời cam kết rút số tiền lớn từ tài khoản.
- Số tiền đó phải được chuyển đến một tài khoản khác, giao dịch này đòi hỏi bạn phải cung cấp thông tin tài khoản hoặc ngân hàng của bạn.
- Bạn cần rút tiền mặt theo tờ séc hoặc séc sau đó sẽ được gửi đến bạn.
- Bạn phải thỏa thuận thực hiện các giao dịch trong bí mật và không thể tiết lộ với bất kỳ ai.
8. Scam khảo sát online
Hình thức Scam này sử dụng các trang web khảo sát với nội dung tặng tiền mặt hoặc quà tặng miễn phí cho người tham gia. Yêu cầu khi tham gia chương trình rất đơn giản, chỉ cần bạn dành thời gian điền thông tin vào khảo sát là hoàn thành.
Mục đích chính của việc lừa đảo thông qua khảo sát trực tuyến là lấy thông tin nhân khẩu học, từ đó những trang web có thể bán nguồn dữ liệu này cho các tổ chức khác (đơn vị tiếp thị, người gửi thư rác,…). Trong khi đó, người tham gia sẽ không nhận được bất cứ chứng từ hay khoản tiền nào.
9. Scam việc làm
Các scammer lợi dụng nhu cầu tìm việc làm để thực hiện hành vi lừa đảo bằng cách gửi các email hoặc tin nhắn kèm theo số tài khoản cụ thể. Bạn nhận được yêu cầu gửi tiền vào đó để có được công việc với mức lương khủng. Trên thực tế, tiền đã gửi đi và bạn chẳng nhận được công việc nào cả.
10. Scam Catfish
Hình thức Scam này nhắm chủ yếu vào những người đang muốn tìm kiếm mối quan hệ yêu đương trên Internet. Cụ thể, các scammer sẽ tạo hồ sơ trực tuyến giả trên các nền tảng hẹn hò. Sau đó họ lợi dụng hồ sơ này để kết bạn và hẹn hò với 1 hoặc nhiều người cùng lúc. Trong quá trình này, họ sẽ tạo dựng nên các trường hợp phi thực tế với mục đích lừa tiền của các đối tượng hẹn hò.
11. Scam thông qua cuộc gọi lạnh
Với hình thức Scam này, các scammer giả danh làm nhân viên hỗ trợ kỹ thuật từ hãng điện tử lớn như Dell, HP, Asus,… Sau đó chúng sẽ đề nghị kết nối từ xa với máy tính của bạn để phục vụ việc khắc phục sự cố của thiết bị. Từ đó, chúng sẽ đánh cắp dữ liệu, thông tin của bạn và bán đi thu lợi.
Dựa vào đâu để nhận ra Scam?
Sự cả tin và nỗi sợ của mọi người chính là cơ sở để các scammer có thể lợi dụng và thực hiện các chiêu trò của mình. Để tránh trở thành nạn nhân của những vụ lừa đảo này, bạn chỉ cần sáng suốt và tỉnh táo hơn.
Ngay cả khi bạn nhận được quyền lợi miễn phí từ một tổ chức hay cá nhân nào đó không rõ ràng thì bạn nên từ chối vì khả năng cao đó là lừa đảo. Bạn nên lưu ý xem rõ tất tần tật các thông tin để có góc nhìn rõ ràng hơn khi tham gia môi trường Internet.
Hướng dẫn cách phòng chống Scam
Thực trạng Scam trên mạng trở nên phổ biến và ngày càng có xu hướng phức tạp hơn, do đó bạn nên trang bị những kiến thức cần thiết để phòng chống vấn nạn Scam:
- Cần yêu cầu một bên thứ 3 uy tín và đáng tin làm trung gian để thực hiện các giao dịch. Không nên giao dịch trực tiếp với đối phương.
- Nên biết rõ toàn bộ thông tin cần thiết của đối phương trước khi tiến hành giao dịch.
- Nên thận trọng, kiểm tra kỹ lưỡng mọi thứ đối với hoạt động đăng nhập trên nền tảng website hoặc ứng dụng chưa rõ nguồn gốc.
- Chỉ nên mua sản phẩm trực tuyến từ đơn vị uy tín, có đánh giá tích cực từ khách hàng và lựa chọn phương thức thanh toán khi đã nhận được đơn hàng.
- Khuyến khích bạn nên sử dụng các phần mềm bảo mật hay ví điện tử được cung cấp từ tổ chức đáng tin cậy đã được kiểm định.
- Đăng ký bản quyền sản phẩm, thương hiệu của doanh nghiệp để tránh trường hợp bị lợi dụng tên tuổi, thương hiệu trong các vụ lừa đảo.
Hãy trở thành một người dùng Internet thông minh
Thế giới công nghệ như con dao hai lưỡi đối với mọi người. Việc không hiểu rõ đặc thù của môi trường Internet sẽ khiến bạn dễ dàng trở thành nạn nhân của Scam. Do đó, bạn hãy tuân thủ những quy tắc sau đây để trở thành người dùng mạng xã hội thông thái:
- Khi thực hiện giao dịch với người lạ: Hãy tìm một đơn vị hoặc cá nhân uy tín đóng vai trò trung gian mà bạn có thể trao niềm tin cho họ.
- Khi đăng nhập vào một website bất kỳ: Cần lưu ý đến các thông tin quan trọng của website (như địa chỉ, tên miền, thông tin liên hệ,…) để đánh giá độ đáng tin và chất lượng của web.
- Khi mua hàng online: Nên tham khảo các ý kiến và nhận xét về sản phẩm của những người mua hàng trước đó, yêu cầu kiểm tra hàng và thanh toán sau để an tâm hơn.
Câu hỏi thường gặp
Làm thế nào để một người thực hiện việc scam?
Scam có thể xảy ra thông qua các cuộc gọi điện thoại từ người thật hoặc các tin nhắn. Người scam thường đưa ra các lời hứa hão huyền, chẳng hạn như cơ hội mua sắm miễn phí, trúng thưởng, họ cũng có thể cung cấp tiến cho bạn thông qua các khoản trợ cấp từ các khoản tài trợ miễn phí và xổ số.
Scam có phải là tội phạm?
Scam là một tội phạm và bạn cần phải báo ngay cho trung tâm báo cáo tội phạm mạng và gian lận quốc gia. Và bạn cũng có thể báo cáo các âm mưu lừa đảo hoặc bạn nhân được các trò lừa đảo nhưng chưa chở thành nạn nhân của tội phạm lừa đảo.
Lời kết
Trên đây, Vietnix đã chia sẻ 10 hình thức Scam phổ biến và những thông tin quan trọng về vấn nạn này. Mong rằng bài viết sẽ giúp bạn nhận biết tình trạng scam và phòng tránh mắc phải bẫy rập do các scammer tạo dựng. Chúc bạn có những trải nghiệm Internet an toàn và hữu ích.
