Tìm hiểu về vòng lặp for-else trong Python

Vòng lặp for trong lập trình Python, cho phép thực hiện lặp đi lặp lại một khối code. Mặc dù quen thuộc, nhiều người vẫn chưa biết đến for-else, một cấu trúc kết hợp for với một khối else đặc biệt. Bài viết này sẽ giúp bạn khám phá cơ chế hoạt động và cách ứng dụng hiệu quả của for-else, mở rộng kỹ năng lập trình Python của bạn.

Vòng lặp for-else trong Python là gì?

Vòng lặp for-else trong Python là một cấu trúc điều khiển đặc biệt, vòng lặp này mang đến một cách thức thú vị để thực thi một đoạn mã nào đó chỉ khi vòng lặp for đã hoàn thành công việc của mình một cách trọn vẹn, không bị gián đoạn giữa chừng.

Vòng lặp for sẽ kết thúc một cách bình thường khi đã hoàn thành việc duyệt qua tất cả các phần tử. Ngược lại, vòng lặp có thể bị kết thúc sớm nếu gặp lệnh break. Lệnh break giống như một “cửa thoát hiểm” giúp chúng ta dừng vòng lặp ngay lập tức khi một điều kiện nào đó được đáp ứng.

Flowchart của vòng lặp for-else trong Python

Flowchart dưới đây sẽ giúp bạn hình dung luồng hoạt động của vòng lặp for-else một cách trực quan hơn:

Cú pháp của vòng lặp for-else trong Python

Dưới đây là cú pháp của vòng lặp for với khối else tùy chọn:

for variable_name in iterable:
    # Các câu lệnh bên trong vòng lặp
    .
    .
    .
else:
    # Các câu lệnh bên trong mệnh đề else
    .
    .

Ví dụ về vòng lặp for-else trong Python

Đoạn mã sau minh họa cách kết hợp mệnh đề else với một câu lệnh for trong Python. Vòng lặp sẽ in ra số lần lặp cho đến khi biến count nhỏ hơn 6. Khi count đạt đến 6, câu lệnh in trong khối else sẽ được thực thi trước khi quyền điều khiển được chuyển sang câu lệnh tiếp theo trong chương trình chính.

for count in range(6):
    print ("Lần lặp thứ {}".format(count))
else:
    print ("Vòng lặp for đã kết thúc. Bây giờ ở trong khối else")
print ("Kết thúc vòng lặp for")

Kết quả khi chạy đoạn code trên:

Cấu trúc for-else khi không có lệnh break

Như đã đề cập trước đó, khối else chỉ được thực thi khi vòng lặp kết thúc một cách bình thường, tức là khi không sử dụng lệnh break.

Trong ví dụ dưới đây, chúng ta sẽ sử dụng vòng lặp for-else mà không có lệnh break:

for i in ['T', 'P']:
   print(i)
else:
   # Lệnh trong khối else của vòng lặp
   # Không có lệnh break trong vòng lặp for, do đó phần else sẽ được thực thi ngay sau đó
   print("Khối else của vòng lặp For đã được thực thi thành công")

Khi chạy chương trình trên, bạn sẽ nhận được kết quả sau:

Cấu trúc for-else với Llệnh break

Trong trường hợp vòng lặp bị chấm dứt một cách bị ép (bằng cách sử dụng lệnh break), thì khối lệnh else sẽ bị trình thông dịch “ngó lơ” và do đó, việc thực thi khối lệnh này sẽ bị bỏ qua.

Chương trình dưới đây minh họa cách mà điều kiện else hoạt động khi có lệnh break.

for i in ['T','P']:
   print(i)
   break
else:
   # Khối else của vòng lặp
   # Bị kết thúc sau lần lặp đầu tiên do lệnh break trong vòng lặp for
   print("Khối else của vòng lặp đã được thực thi thành công")

Khi chạy chương trình trên, kết quả sẽ như sau:

Vòng lặp for-else với break và điều kiện if trong Python

Trong Python, bạn có thể kết hợp vòng lặp for với mệnh đề else, tạo thành cấu trúc for-else. Cấu trúc này hoạt động khá thú vị khi kết hợp thêm lệnh break và các điều kiện if.

Cụ thể như sau:

• Vòng lặp for sẽ duyệt qua các phần tử trong một tập hợp (ví dụ: một list, một string, …).
• Bên trong vòng lặp for, bạn có thể sử dụng các khối lệnh if để kiểm tra một điều kiện nào đó trên từng phần tử.
• Nếu trong quá trình duyệt, lệnh break được thực thi (thường là khi một điều kiện if thỏa mãn), vòng lặp sẽ bị dừng lại ngay lập tức.
• Ngược lại, nếu vòng lặp for chạy hết tất cả các phần tử mà không gặp lệnh break nào, thì khối lệnh trong mệnh đề else sẽ được thực thi.

Để làm rõ hơn, hãy xem xét đoạn code sau:

def positive_or_negative():
    for i in [5, 6, 7]:
        if i >= 0:
            print("Positive number")
        else:
            print("Negative number")
            break
    else:
        print("Loop-else Executed")

positive_or_negative()

Khi chạy đoạn code này, bạn sẽ thấy kết quả sau:

Lời kết

Vậy là chúng ta đã cùng nhau khám phá chi tiết về vòng lặp for-else trong Python, một lệnh giúp xử lý các tình huống đặc biệt trong lập trình. Hy vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ cách hoạt động và ứng dụng của nó. Hãy thử áp dụng vào các dự án thực tế của bạn để nâng cao kỹ năng lập trình Python